استفاده از خودپردازهاي بانكي
(فرصتي كه مي‌تواند تهديد باشد)
ورود تكنولوژي و امواج فنآوري هرچند همواره باعث رفاه افراد جامعه است، اما اگر سطح آگاهي‌ها نسبت به استفاده از آن افزايش نيابد، مي‌تواند عواقب جبران ناپذيري را در همه‌ي زمينه‌ها به دنبال داشته باشد. چرا كه اصولاً تغييرات اجتماعي كه پيشرفت تكنولوژي جزئي از آن محسوب مي‌شود، با پديد آمدن فرصت‌هاي جديد توليد جرم همراه است. بنابراين ضرورت دارد كه افراد يك جامعه با ابعاد و زواياي شگردهاي جديد مجرمان آشنا شده و راه‌هاي مقابله با آن را به خوبي بياموزند.
يكي از مواردي كه در پرونده‌هاي پليسي و قضايي افزايشي چشمگير داشته است، سرقت و يا كلاهبرداري از كاربران دستگاه‌هاي خودپرداز بانك‌ها مي‌باشد؛ اين سرقت‌ها و كلاهبرداري‌ها عمدتاً ناشي از فقدان و يا ضعف آگاهي افراد در استفاده‌ي صحيح و هوشمندانه از اين دستگاه‌هاست. با توجه به ضرورت گريز ناپذير بهره‌برداري از اين تكنولوژي و اين امكان سودمند سامانه‌ي بانكي كشور، سارقانِ فرصت‌طلب به سوء استفاده از اين امكانات روي آورده‌اند.
بدون ترديد اصلي‌ترين راه مقابله با اين پديده، آموزش افراد نسبت به استفاده‌ي صحيح از خودپردازها و به كار بستن نكات امنيتي است كه بر اساس تجربيات پليسي به دست آمده‌اند.
مهم‌ترين و شايع‌ترين روش كلاهبرداري با استفاده از دستگاه‌هاي خودپرداز، به اين صورت است كه سارقان در نزديكي دستگاه كمين كرده و در هنگام حضور افراد بي‌سواد يا كم سواد براي گرفتن پول، به بهانهي اين كه دستگاه ايراد دارد و مي‌خواهند آن را امتحان كنند، كارت عابر بانك آن‌ها را به همراه رمز آن دريافت مي‌كنند و پس از اطمينان از موجودي، در هنگام تحويل كارت، آن را با كارت ديگري تعويض مي‌نمايند و بلافاصله از محل متواري شده و در اولين فرصت نسبت به برداشت وجه نقد از حساب مالباختگان اقدام مي‌كنند. البته قبل از هر چيز بايد اعتماد قربانيان را جلب كنند كه در اين كار بسيار ماهرانه عمل نموده و نقش افراد خيرخواه را با ظاهر جذاب خود و استفاده از جملات مؤدبانه و صميمانه به خوبي ايفا مي‌كنند.
همچنين دستكاري نمودن دستگاه با استفاده از تاريكي شب، يكي ديگر از ترفندهاي سارقان عابر بانك‌ها مي‌باشد؛ اين افراد با استفاده از چسب، كاري مي‌كنند كه دستگاه در هنگام تحويل پول، قادر به ارايه‌ي خدمات نباشد و سپس خود در نقطه‌اي دور كمين مي‌كنند. پس از اين كه مشتري از دريافت پول نااميد شده و محل را ترك نمود، به سراغ دستگاه مي‌روند و با استفاده از وسايلي مثل انبر يا پيچ‌گوشتي اقدام به سرقت مي‌نمايند. گاهي نيز افراد کلاهبردار از طريق خطوط تلفن همراه اعتباري با صاحبان مشاغل خدماتي تماس گرفته و با جعل عنوان حقيقي و حقوقي تحت پوشش مهندس و مأمور خريد يك شركت معتبر و يا سازمان دولتي، از آن‌ها تقاضاي دريافت خدمات و يا خريد كالا به شكل عمده مي‌کنند.
اين کلاهبرداران به بهانهي پرداخت هزينه‌ي خدمات و يا كالاي مورد درخواست، قربانيان را نزد دستگاه‌هاي خودپرداز (ATM ) هدايت نموده و با سوء استفاده از عدم آگاهي افراد، مبالغي به حساب‌هاي بانکي خود واريز مي‌کنند. رمز اصلي موفقيت اين افراد، پيشنهاد آن‌ها مبني بر انتخاب زبان انگليسي دستگاه است كه معمولاً افراد به آن تسلط ندارند.
شگردِ ديگر شيادان اين است كه مقابل دستگاه‌هاي خود پرداز ايستاده و پس از شناسايي طعمه‌هاي خود با بيان اين كه نياز به مقداري وجه نقد دارند و دستگاه قادر به پرداخت از حساب آن‌ها نيست، از افراد تقاضاي جابجايي وجه بين حساب خود و آنان را نموده و با شگردي خاص مبالغي از حساب آنان برداشت مي‌كنند.
با توجه به مواردي كه بيان شد، رعايت نكات زير به هم‌وطنان عزيز توصيه مي‌گردد:
1) تا آنجايي که امکان دارد از دستگاه‌هايي استفاده کنيد که در جاي مناسب نصب گرديده‌اند و داراي نور کافي هستند.
2) قبل از نزديک شدن به خوپرداز، محلي را که دستگاه در آن قرار دارد بررسي كنيد. اگر فرد مشکوکي را در اطراف دستگاه مشاهده کرديد يا اگر دستگاه در محلي دور، خلوت و نامطمئن قرار داشت، تا حد ممكن از آن استفاده نکنيد.
3) در نظر داشته باشيد كه هر چيز غير عادي و مشکوک در مورد خودپرداز، مي‌تواند نشان دهنده‌ي اين باشد که خودپرداز دستکاري شده است. اگر به نظر مي‌رسد چيزي به محل قرار دادن کارت يا صفحه کليد اضافه گرديده و يا دستورالعمل‌هاي غير معمول در صفحه‌ي نمايش ظاهر مي‌شود، از آن دستگاه استفاده نکرده و بانک مربوطه را از موضوع مطلع نماييد.
4) از دستگاه‌هايي که اطراف و يا روي آن علايم و پيام‌هايي حاکي از تغيير يافتن دستورالعمل‌هاي صفحه نمايش نصب شده است، استفاده نکنيد. خصوصاً اگر اين پيغام در محل قرار دادن کارت نصب گرديده باشد. ضمناً اطمينان داشته باشيد كه بانک‌ها هرگز پيغامي مبني بر هدايت شما به خودپرداز خاصي نخواهند فرستاد.
5) در صورتي که هنگام استفاده از دستگاه خودپرداز به مشکلي از قبيل گير کردن کارت يا عدم انتقال وجه برخورد نموديد، هرگز پيشنهاد کمک افراد غريبه را قبول نکنيد. ضمناً نبايد به کسي اجازه دهيد تا هنگام استفاده از خودپرداز تمركز شما را بر هم بزند.
6) مطمئن شويد ساير افرادي که در صف ايستاده‌اند، فاصله‌ي کافي از شما را حفظ نموده‌اند. مراقب باشيد هنگام وارد کردن رمز، کسي آن را مشاهده نکند. نزديک به دستگاه بايستيد و صفحه کليد را کاملاً با دست خود بپوشانيد.
7) دستورالعمل‌هاي روي صفحه‌ي نمايش را به دقت اجرا کنيد. براي مثال تا زماني که از شما درخواست نشده است، رمز خود را وارد نکنيد.
8) هيچ گاه کارت خود را با فشار در کارتخوان وارد نکنيد.
9) رسيد چاپي خودپرداز را نزد خود نگه داريد و از رها نمودن آن بر روي دستگاه يا اطراف آن خودداري كنيد.
10) اگر کارت شما مفقود شد يا دستگاه آن را پس نداد، موضوع را سريعاً به بانک گزارش دهيد. اگر چه امكان غيرفعال نمودن كارت از طريق تلفن وجود دارد، اما به هر جهت استفاده از دستگاه در روز و در ساعات اداري نسبت به استفاده از آن در هنگام شب و تعطيلي بانك ارجحيت دارد.
11) هنگام استفاده از دستگاه، شتاب زده عمل نکنيد و قبل از ترک دستگاه با دقت کارت و پول نقد خود را در کيف پول، کيف دستي و يا پاکت قرار دهيد.
12) شماره‌ي رمز خود را حفظ کنيد. (اگر لازم است که رمز خود را يادداشت کنيد، اين کار را طوري انجام دهيد که فقط خودتان بتوانيد آن را بخوانيد و هرگز اين نوشته را همراه با کارت خود حمل نکنيد).
13) از انتخاب شماره رمزهايي که حدس زدن آن‌ها آسان مي‌باشد ( مانند تاريخ تولد يا شماره‌ي شناسنامه) اجتناب نماييد.
14) هر چند وقت يک بار رمز خود را تغيير دهيد. اگر فکر مي‌کنيد رمزتان لو رفته است، سريعاً آن را تغيير دهيد.
15) وضعيت حساب و صورتحساب‌هاي بانکي خود را به‌طور منظم بررسي و كنترل نموده و هرگونه اشتباه احتمالي را سريعاً به بانک مربوطه گزارش دهيد.
16) هنگام خريد اعتباري از فروشگاه‌ها، از دادن اطلاعات کارت و رمز عبور خود به فروشنده، خودداري کنيد؛ چرا که اطلاع از رمز کارت، براي سارقاني که ممكن است در اطراف باشند، ايجاد انگيزه‌ي سرقت مي‌کند.
17) همواره در نظر داشته باشيد كه براي انتقال وجه از طريق کارت عابر بانک، هيچ نيازي به مراجعه‌ي دريافت کننده‌ي وجه به خودپردازها نيست و صرفاً با ارائه‌ي شماره‌ي حساب يا كارت امکان پذير خواهد بود. ضمن اين كه ارائه‌ي رمز اول يا رمز دوم كارت نيز براي اين كار به هيچ وجه لازم نيست.
18) هرگاه كسي به هر طريقي رمز عبور، رمز دوم و شماره‌ي cvv2 (شماره‌ي 4 رقمي مندرج در پشت يا روي كارت) شما را پرسيد، يقين بدانيد كه قصد وي سرقت و كلاهبرداري است.
19) اگر كسي به هر بهانه‌اي از شما اجازه خواست تا برايش مبلغي به حساب شما واريز كنند و او آن را برداشت نمايد، به هيچ وجه نپذيريد تا براي سوء‌استفاده از كارت‌هاي سرقتي ديگران به سارقان كمك نكرده باشيد.
براي روشن‌تر شدن موضوع، يك نمونه از كلاهبرداري‌هايي را كه با اين شيوه رخ داده است، از زبان فرد مالباخته بيان مي‌كنيم:
«كاسب بازار هستم و هميشه سعي كرده‌ام به توصيه‌هاي ايمني در محل كارم توجه داشته باشم تا مشكلي پيش نيايد اما باورم نمي‌شود با 47 سال سن و پس از 20 سال سابقه‌ي كار در بازار به اين راحتي فريب خورده باشم و كلاه بزرگي سرم رفته باشد.
ماجرا از اين قرار است كه چند روز قبل، ساعت 10 صبح بود كه فردي با مغازه تماس گرفت وخودش را مسئول خريد شركتي بزرگ معرفي كرد. اين فرد ناشناس سفارش خريد كالا داد. چون مقدار كالاي مورد سفارش خيلي زياد بود از او خواستم تا براي مهيا كردن كالاي اين سفارش 24 ساعت وقت بدهد. او قبول كرد و با گرفتن شماره‌ي تلفن همراهم گفت: شما لطف كنيد تا نيم ساعت ديگر به يك عابر بانك مراجعه كنيد تا من از طريق سيستم مبلغ كالاي خريداري شده را همين الآن به حساب تان انتقال دهم و فردا هم طبق قرار، كالاي سفارشي را دريافت كنم.
من با خوشحالي براي نقد كردن مبلغ اين سفارش نان و آب دار به عابر بانك مراجعه كردم. دقايقي بعد فرد ناشناس دوباره تماس گرفت و از من خواست با وارد كردن كارت عابر بانكم، گزينه‌ي زبان انگليسي را انتخاب كنم. سپس در اين بخش چند عمليات بانكي را طبق خواسته‌ي او انجام دادم. مرد غريبه شماره‌ي رمزي را به من داد كه وارد سيستم كردم و با فشاردادن دكمه‌ي تأييد مبلغ سفارش خريد را نيز وارد كردم. در اين لحظه تماس تلفني فرد ناشناس قطع شد و من به محل كارم برگشتم. اما وقتي كه موجودي حسابم را چك كردم متوجه شدم همان شماره رمزي را كه قبل از درخواست مبلغ سفارش خريد طبق خواسته‌ي آن فرد شياد به سيستم عابر بانك وارد كرده‌ام، در واقع مبلغي بوده كه از حسابم كسر و هيچ وجهي نيز بابت خريد كالا به حساب بانكي‌ام واريز نشده است.
اعتراف مي‌كنم كه اين مشكل از سهل‌انگاي خودم مي‌باشد و نمي‌دانم چگونه به تماس تلفني فردي ناشناس كه از تلفن عمومي انجام شده است، اعتماد كردم».
